Program zdrowotny Przystanek MAMA, koordynowany (ze strony UG) przez dr Magdalenę Chrzan-Dętkoś z Instytutu Psychologii Wydziału Nauk Społecznych UG, został wybrany jednym z 11 najlepszych programów prewencyjnych w zakresie zdrowia psychicznego - wynika z raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). To jedyny program z Polski wskazany w wyżej wymienionym zestawieniu.
Wśród docenionych inicjatyw znalazły się m.in. belgijska reforma opieki psychiatrycznej, norweski program „Prompt Mental Health Care”, holenderskie centra wsparcia młodzieży @Ease, niemiecka platforma iFightDepression® oraz polski program „Next Stop: Mum”, czyli Przystanek MAMA.
Przystanek MAMA to program profilaktyki zdrowia psychicznego skierowany do kobiet w ostatnim trymestrze ciąży oraz w pierwszym roku po porodzie, realizowany w Polsce w latach 2019-2023. Celem programu było szkolenie personelu medycznego (np. położnych i pielęgniarek) w zakresie przesiewowego wykrywania depresji poporodowej (PPD), informowanie kobiet o PPD, przeprowadzanie badań przesiewowych w kierunku ryzyka PPD oraz kierowanie kobiet z podwyższonym ryzykiem na konsultacje psychologiczne.
W Gdańsku program był realizowany przez Copernicus Podmiot Leczniczy (lidera projektu) we współpracy z Fundacją Twórczych Kobiet Centrum Nauki o Laktacji z Warszawy oraz Instytutem Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego (partnerem merytorycznym projektu). Kierowniczką projektu z ramienia UG była dr Magdalena Chrzan-Dętkoś. W realizację „Przystanku MAMA” zaangażowane były również: Natalia Murawska (doktorantka) oraz Maria Bakiera i Agnieszka Piękos-Dubiel.
W czasie trwania projektu w całej Polsce wykonano łącznie 74 234 badań przesiewowych. Z programu korzystały m.in. uchodźczynie, a w ograniczonym zakresie także mężczyźni (badanie przesiewowe online pod kątem objawów depresji).
- Udało się zrobić nawet więcej, niż zamierzaliśmy - mówi dr Magdalena Chrzan-Dętkoś. - Ważnym elementem Przystanku MAMA w naszym rejonie były szkolenia dla pielęgniarek i położnych, a także ich superwizje. Z kolei mamy, do których przede wszystkim skierowany był program, miały możliwość skorzystania z trzech konsultacji psychologicznych. Okazało się, że już te trzy konsultacje wiązały się z obniżeniem ryzyka wystąpienia depresji poporodowej. U około 50% osób objętych interwencją nastąpiła zmiana poziomu ryzyka wystąpienia depresji poporodowej z wysokiego na niski (na podstawie Edynburskiej Skali Depresji Poporodowej).
Według oceny i analiz OECD program ma potencjał, by ograniczyć konsekwencje depresji poporodowej, które często są pomijane lub nieleczone. Skupia się na przesiewowej diagnozie PPD oraz (w razie potrzeby) kierowaniu na konsultacje psychologiczne, co pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia depresji w okresie poporodowym. Przyczynia się również do redukcji stygmatyzacji depresji w okresie okołoporodowym.
W raporcie OECD czytamy:
„Szacuje się, że wdrożenie programu przesiewowego takiego jak Przystanek MAMA przyniosłoby oszczędności w 28% analizowanych krajów, a w pozostałych byłoby rozwiązaniem efektywnym kosztowo. Program spełnia wiele kryteriów dobrej praktyki, choć możliwe są dalsze usprawnienia - szczególnie w zakresie zapewnienia opieki psychicznej dla grup wrażliwych, takich jak osoby mieszkające na terenach defaworyzowanych, mniejszości etniczne (w tym migranci i uchodźcy), a także niepełnoletnie kobiety.
Z raportu wynika, że program może być łatwo wdrożony w 17 z 39 krajów UE i OECD, a w kolejnych 16 krajach jego wdrożenie jest umiarkowanie możliwe. W sumie niemal 44% krajów znajduje się w klastrze najwyższej transferowalności.”
Dr Magdalena Chrzan-Dętkoś cieszy się, że program Przystanek MAMA został doceniony przez OECD. Równocześnie podkreśla wartość wypracowanych w programie narzędzi i know-how, które można by nadal wykorzystywać w służbie zdrowia psychicznego.
- Przystanek MAMA był wdrażaniem projektu prewencji psychologicznej do „codziennego życia” służby zdrowia. Współpracowaliśmy z siedmioma oddziałami położniczymi i 40 ośrodkami podstawowej opieki zdrowotnej, a codzienne telefony i rozwiązywanie nagłych spraw stały się „chlebem powszednim”. Ten ogrom pracy zaowocował wiedzą i doświadczeniem, którym wraz z Natalią Murawską oraz pracownikami i pracowniczkami Copernicus bardzo chętnie się podzielimy. Mamy gotowy schemat działania, program szkoleń i ewaluacji tych szkoleń. To, co stworzyliśmy, jest zalecane do realizacji w wielu krajach i faktycznie przyczynia się do przeciwdziałania depresji poporodowej. Chciałabym, by ta wiedza, te narzędzia były nadal wykorzystywane - podkreśla kierowniczka projektu.
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD) jest międzyrządową organizacją gospodarczą, skupiającą 35 rozwiniętych i demokratycznych państw, powołaną do życia na mocy Konwencji Paryskiej podpisanej 14 grudnia 1960 r. Jej celem jest wypracowanie globalnych standardów, międzynarodowych konwencji, umów i rekomendacji promujących jasne zasady działania w takich dziedzinach jak rządzenie, walka z korupcją, odpowiedzialność korporacyjna, podatki, współpraca rozwojowa, inwestycje globalne i środowisko. Jednocześnie OECD jest największym i najlepszym źródłem danych statystycznych m.in. w obszarze ekonomii, handlu, zatrudnienia, edukacji, migracji czy zdrowia.
Raport OECD Mental Health Promotion and Prevention. Best Practices in Public Health
Mental Health Promotion and Prevention | OECD
O Przystanku MAMA na stronie Uniwersytetu Gdańskiego:
Dzień Matki z Przystankiem MAMA na WNS UG
Depresja poporodowa dotyka około 15 procent kobiet. Wyniki projektu Przystanek MAMA
Badają depresję okołoporodową u uchodźczyń
„Przystanek MAMA” - wyniki badań w ramach programu Profilaktyki Depresji Poporodowej