Pomysł utworzenia studiów dotyczących solidarności powstał latem 2024 roku. Kilkanaście miesięcy później projekt jest przygotowany i można go wdrażać. Studia są odpowiedzią na dynamiczne zmiany w świecie - społeczne, ekonomiczne, klimatyczne - a ich idea wyrasta z coraz pilniejszej potrzeby praktykowania wartości, jakimi są solidarność i wspólnota. Spotkanie zespołu zaangażowanego w projekt Solidarity Studies, które odbyło się 30 października br., było okazją do podsumowania efektów dotychczasowej pracy.

Idea studiów

Co legło u podstaw Solidarity Studies? Prof. dr hab. Maria Mendel mówi przede wszystkim o długiej współpracy z ludźmi związanymi z ideą solidarności, przy czym nie chodzi tu wyłącznie o słynny związek zawodowy: - W Gdańsku idea solidarności jest ogromnie żywa i była żywa na długo przed narodzeniem się ruchu społecznego pod nazwą „Solidarność”. Tu, w mieście-oknie na świat, zawsze był podatny grunt dla krzewienia i rozwijania tej idei. Zatem, jeżeli studia nad solidarnością, to gdzie, jeśli nie w Gdańsku, gdzie, jeśli nie w UG?

Nie bez znaczenia jest także wiele inicjatyw realizowanych wspólnie z Europejskim Centrum Solidarności. - Od początków istnienia ECS razem podejmujemy różne projekty, przedsięwzięcia badawcze, społeczno-kulturalne, edukacyjne. Od lat wspólnie też prowadzimy zajęcia dydaktyczne, a niektóre z nich cieszą się ogromną, stale rosnącą popularnością - np. kurs Solidarity, adresowany do polskich i zagranicznych studentów UG zebrał w tym roku rekordową liczbę uczestników. Powstają publikacje, jak choćby książka sprzed kilku lat interdyscyplinarnie traktująca o gorących kwestiach społecznych „Solidarnie przeciw biedzie”, a także doktoraty i wiele prac dyplomowych naszych studentów, którzy chętnie podejmują temat solidarności. Inspirująca i gościnna przestrzeń ECS sprzyja badaniom przez wystawy, bibliotekę, repozytorium otwarte na ich potrzeby. Przede wszystkim jednak ECS tworzą wspaniali ludzie, uczeni i praktycy, zaawansowani zarówno w badaniach nad solidarnością, jak i ożywianiu jej ducha i kształtowaniu tkwiących w solidarności podstaw demokratycznej wspólnoty. To wszystko sprawia, że Europejskie Centrum Solidarności jest pierwszym, najważniejszym partnerem Uniwersytetu Gdańskiego w tworzeniu i realizacji programu Solidarity Studies - podkreśliła prof. Maria Mendel.

- Wydaje się, że przykłady solidarności międzyludzkiej (jak np. spontaniczny zryw społeczny po wybuchu wojny w Ukrainie) wciąż mają miejsce, że w ludziach te wartości drzemią. Natomiast brakuje ich w dyskursie publicznym, w polityce również - zauważa dr hab. Jolanta Rzeźnicka-Krupa, prof. UG. - Gdańsk to miasto, które kojarzy się z wolnością, z walką o prawa człowieka, o godność człowieka i właśnie o taką zwykłą, międzyludzką solidarność. Mam nadzieję, że ci - nie tylko młodzi - ludzie, którzy podejmą studia na kierunku Solidarity Studies, będą mogli nie tylko poznać kontekst historyczny „kolebki Solidarności”, ale też praktykować tę międzyludzką solidarność w różnych miejscach i w różnych obszarach życia społecznego.

Dr Małgorzata Obrycka wskazuje na związek Solidarity Studies z koncepcją zrównoważonego rozwoju: - W tym projekcie chcieliśmy z jednej strony wykorzystać cały dorobek, który niesie historia naszego miasta, ale z drugiej jako naukowcom zależało nam na szerszym spojrzeniu na usieciowienie zależności, które nas otaczają. Oprócz spraw związanych z człowiekiem i jego potrzebami interesują nas także inne bieżące problemy, np. wyzwania ekologiczne czy wyzwania związane z etyką - w szerokim kontekście, dotyczącym nie tylko ludzi.

Spotkanie

- Absolwenci naszych studiów będą zdolni do pracy na rzecz przywracania odruchu solidarności tam, gdzie został on utracony, w świecie zdominowanym przez partykularyzmy i przeżywającym kryzys wspólnotowego co-vivendi. Jako liderzy zmiany, będą gotowi do projektowania i wdrażania rozwiązań opartych na solidarności. To kluczowe w obliczu aktualnych uwarunkowań, kiedy wszyscy wskutek postępującej katastrofy klimatycznej, wojen, rosnącej skali migracji i innych składników polikryzysu, tracimy poczucie bezpieczeństwa ontologicznego. Masters in Solidarity Studies będą animatorami społecznej zmiany, rozumiejącymi, że to, co społeczne, trzeba splatać na nowo z uwzględnieniem nie-tylko-ludzkich aktorów, bo razem zamieszkujemy Ziemię. Absolwenci Solidarity Studies - nie bójmy się wielkich słów - będą czynić świat lepszym i zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju - lepszym dla wszystkich - powiedziała prof. Maria Mendel, koordynatorka prac nad utworzeniem studiów, rozpoczynając spotkanie.

Prorektorka ds. Współpracy i Umiędzynarodowienia dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler, prof. UG wyraziła radość z kierunku, w jakim rozwija się umiędzynarodowienie kształcenia w UG. Tworzone właśnie studia Solidarity Studies, które będą prowadzone w języku angielskim, są tego znakomitym przykładem. - Mamy obowiązek kształtowania specjalnych europejskich postaw - powiedziała. Zwróciła także uwagę, że współcześnie w kształceniu uniwersyteckim ważne są nie tylko wiedza czy dyplom. - Ludzie przychodzący na uniwersytet chcą być uczestnikami zmiany, ale też chcą być wyposażeni w kompetencje, które umożliwią im dokonanie owej zmiany w dobry i mądry sposób. Bardzo się cieszę, że studia Solidarity Studies odpowiadają na tę właśnie potrzebę.

Zgadzając się z tym i dziękując prof. Annie Jurkowskiej-Zeidler, prof. Maria Mendel wyraziła także wdzięczność dla wszystkich  osób z Uniwersytetu Gdańskiego, które wspierały lub aktywnie angażowały się w tworzenie studiów. Wymieniła tu m.in. władze rektorskie, zwłaszcza Prorektor ds. Kształcenia dr Ewę Szymczak, prof. UG oraz cały zespół Biura Kształcenia, w tym Dyrektorkę Biura Annę Smykowską. Doceniła również zaangażowanie i pomoc władz dziekańskich Wydziału Nauk Społecznych (reprezentowanych na spotkaniu przez Prodziekana ds. Kształcenia dr. Pawła Śpicę). Jak mówiła, Dziekan prof. Michał Harciarek, który głęboko rozumie ideę tych studiów, z entuzjazmem ją propaguje. Podkreśliła także wsparcie ze strony Dyrektora Instytutu Pedagogiki dr. hab. Marcina Boryczko, prof. UG, który w Solidarity Studies, ugruntowanych edukacyjnie studiach interdyscyplinarnych, widzi chlubę Instytutu.

- Solidarity Studies są symbolicznie zakorzenione w praktykach sąsiedzkich gdańszczan, które jako badacze rozpoznawaliśmy w projekcie „Miasto jak wspólny pokój. Gdańskie modi co-vivendi” - powiedziała prof. Maria Mendel. Dodała, że program studiów ugruntowany jest w koncepcji „wspólnego pokoju”, akcentującej rozumienie publico bono, równości i sprawiedliwości, jako dokonujące się w ruchu, oparte na solidarności podzielanie wspólnej przestrzeni: - Współlokatorzy nie dzielą się wspólnym pokojem „po równo”, np. dla każdego po łazience, kuchni, itd.  Osoby wspólnie zamieszkujące pokój widzą współlokatora, umieją ustąpić, zrobić mu miejsce w potrzebie, bo - etycznie rzecz biorąc - „wszyscyśmy w tym razem”. 

Pełnomocnik Dyrektora ds. Naukowych ECS Jacek Kołtan zauważył, że temat Solidarity Studies ma długą historię (w rozmowach przed dziesięcioma laty, podczas których kształtował się pierwszy pomysł programu studiów nad solidarnością, z UG oprócz prof. Marii Mendel uczestniczył prof. Tomasz Szkudlarek). Podzielił się także nadziejami związanymi ze studiami oraz współpracą ECS z UG: - Być może po 1989 roku stworzyliśmy gdańskich liberałów, ale nigdy nie udało nam się stworzyć gdańskiego solidaryzmu. Mam nadzieję, wraz z całym ECS, że to będzie miejsce eksperymentowania i ćwiczenia solidarności. Jeśli to się powiedzie, wszystkie i wszyscy będziemy bardziej niż szczęśliwi.

W spotkaniu uczestniczyli:

Prorektorka ds. Współpracy i Umiędzynarodowienia dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler, prof. UG, Prodziekan ds. Kształcenia Wydziału Nauk Społecznych UG dr Paweł Śpica, Dyrektorka Biura Kształcenia Anna Smykowska, Pełnomocnik Dyrektora ds. Naukowych ECS Jacek Kołtan, dr hab. Małgorzata Cackowska, prof. UG, prof. dr hab. Maria Mendel, dr Małgorzata Obrycka, dr hab. Jolanta Rzeźnicka-Krupa, prof. UG.

O programie studiów

Solidarity Studies (aktualnie przygotowywane do uruchomienia) to 3-semestralne studia drugiego stopnia, adresowane do kandydatów z Polski i spoza niej, prowadzone w języku angielskim.

Program studiów zakłada nabycie wiedzy, umiejętności i kompetencji pozwalających nie tylko adaptować się do szybko zachodzących zmian (społecznych, ekonomicznych, klimatycznych i innych), związanych z doświadczanym na skalę globalną „polikryzysem”, lecz również pozwalających kreować rozwiązania problemów tymi zmianami wywoływanych. Klucz stanowi solidarność - jej idea oraz wielowymiarowa struktura, odpowiadająca na potrzeby współczesnej rzeczywistości.

Partnerami w realizacji programu studiów są m.in.: Europejskie Centrum Solidarności, uczelnie Związku Uczelni w Gdańsku im. D. Fahrenheita, Urząd Marszałkowski (Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej) w Gdańsku, Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku.